23 Μαΐου 1945: Το ζήτημα των Τσάμηδων στην Ελλάδα κλείνει οριστικά

Το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Ιωαννίνων καταδικάζει ερήμην σε θάνατο 1.930 Τσάμηδες, που βαρύνονταν με εγκλήματα πολέμου και συνεργασία με ...

Το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Ιωαννίνων καταδικάζει ερήμην σε θάνατο 1.930 Τσάμηδες, που βαρύνονταν με εγκλήματα πολέμου και συνεργασία με τον εχθρό κατά τη διάρκεια της Κατοχής (απόφαση υπ’ αριθμ. 344).

Οι Τσάμηδες είναι μια φυλετική ομάδα που κατοικούσε στην περιοχή της ευρύτερης Θεσπρωτίας, στη δυτική Ήπειρο. Αποτελούν μία από τις φυλές που συγκροτούν το έθνος των Αλβανών. Χριστιανοί, μεταστράφησαν μαζικά στο Ισλάμ κατά την Οθωμανική κατάκτηση στον 14ο αιώνα και η σχέση τους με τους Έλληνες περνούσε περιόδους σύγκρουσης και συνύπαρξης. Το 1923 με την ελληνοτουρκική συμφωνία ανταλλαγής των πληθυσμών, ζήτησαν και πέτυχαν να εξαιρεθούν στη βάση ότι αν και μουσουλμάνοι, δεν ήταν εθνικά Τούρκοι αλλά δεμένοι με την παράδοση και ιστορία του τόπου τους.

Οι εντάσεις μεταξύ Ελλήνων και Τσάμηδων αυξήθηκαν τα επόμενα χρόνια, που ήταν εποχές μεγάλων ανακατατάξεων στην Ελλάδα (ανταλλαγή πληθυσμών, γλωσσικό ζήτημα, πολιτειακό, Διχασμός) αλλά και από τη δημιουργία και δράση του Αλβανικού κράτους και τον ιταλικό επεκτατισμό, που ενθάρρυνε οποιαδήποτε τάση ανατροπής της τάξης στην Ελλάδα. Οι εντάσεις οδήγησαν σε κάποια κατασταλτικά μέτρα από ελληνικής πλευράς, όχι αδικαιολόγητα, δεδομένης της δράσης κάποιων Τσάμηδων.

Καταλυτική ήταν η κατάκτηση της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα. Η συντριπτική πλειοψηφία των δυνάμεων Κατοχής δεν ήταν οι Γερμανοί αλλά οι Ιταλοί, που έχοντας σχέδιο μόνιμης κυριαρχίας, ενθάρρυναν εθνοτικές διεκδικήσεις. Έτσι, Τσάμηδες και Κουτσόβλαχοι εντάχθηκαν σε σώματα ένοπλης πολιτοφυλακής, προβαίνοντας σε διώξεις του ελληνικού στοιχείου συχνά με υπερβάλλοντα ζήλο.

Το 1943, με την αλλαγή στρατοπέδου της Ιταλίας και την επέκταση της γερμανικής παρουσίας, οι Γερμανοί στηρίχθηκαν στους προϋπάρχοντες σχηματισμούς Τσάμηδων και ενίσχυσαν τα σώματα τους. Οι Τσάμηδες μετείχαν ενεργά σε εκκαθαριστικές, αντιανταρτικές επιχειρήσεις κατά ελληνικών χωριών. Ως αποτέλεσμα, σημαντικό τμήμα των ελληνικών πληθυσμών που επλήγησαν εντάχθηκαν σε ΕΔΕΣ και ΕΛΑΣ για να αντισταθούν.

Μεταξύ 1943 και 1944 ο ΕΔΕΣ, με την υποστήριξη του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, πολέμησε συστηματικά και συνέτριψε τις δυνάμεις των ενόπλων Τσάμηδων. Μια τελευταία πρόταση συνθηκολόγησης που επεξεργάστηκαν οι Βρετανοί, απορρίφθηκε από τους Τσάμηδες. Το ζήτημα λύθηκε στη μάχη της Μενίνας στα μέσα Αυγούστου του 1944.

Η ήττα των Τσάμηδων οδήγησε στη διαφυγή τους στην Αλβανία μαζί με τις οικογένειές τους. Κάποιοι συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν και εκτελέστηκαν ως προδότες. Τμήματα του ΕΔΕΣ εκδίωξαν βίαια τον πληθυσμό αρκετών χωριών αλλά η πλειοψηφία αποχώρησε μόνη της, αμετανόητη. Μάλιστα, άνδρες της μειονότητας στρατολογήθηκαν στην Αλβανία στις τελευταίες οργανωμένες μονάδες των Γερμανών και πολέμησαν στο πλευρό τους.

Η απόφαση του Δικαστηρίου Δοσιλόγων του 1945 αποτελεί το οριστικό τέλος του ζητήματος από Ελληνικής πλευράς. Υπακούοντας σε μια παλιά παράδοση συλλογικής-φυλετικής ενότητας, οι Αλβανοί Τσάμηδες συνεργάστηκαν με ξένες αρχές Κατοχής, οπλίστηκαν, και στράφηκαν κατά των συμπολιτών τους. Η λέξη προδοσία είναι η μόνη που περιγράφει τη δράση τους και η διαρκής στήριξη που παρείχαν στους κατακτητές ακύρωσε τη πιθανότητα να αντιμετωπιστούν μεμονωμένα.

Η ειρωνεία είναι πως οι Τσάμηδες που σήμερα αποτελούν σημαία του αλβανικού αλυτρωτισμού, αντιμετωπίστηκαν με καχυποψία και εχθρότητα από το αλβανικό κράτος καθόλη τη διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος. Στην Ελλάδα δεν βρίσκονται ούτε 100 Τσάμηδες και οι αιτιάσεις των λίγων οργανωμένων στην Αλβανία τυγχάνουν εκμετάλευσης από τις εκεί κυβερνήσεις διεκδικώντας τις ψήφους των εθνικιστών.

πηγη